Tehlikeli maddeler; kimyasal ve fiziksel yapısı itibariyle elde edilmesi, işlenmesi, saklanması, paketlenmesi, kullanılması, atılması ve taşınması çevreye, insanlara ve doğal hayata zararlı olabilecek tüm maddelerdir. Tehlikeli maddeler genellikle kimyasal düzenlemelere tabidir. Tehlikeli maddeler radyoaktif, yanıcı, patlayıcı, aşındırıcı, oksitleyici, boğucu, biyolojik olarak tehlikeli, toksik, patojenik veya alerjen maddeler içeren türlerdedir. Ayrıca sıkıştırılmış gazlar ve sıvılar veya sıcak malzemeler gibi fiziksel koşullar da ile bu tür malzemeleri veya kimyasalları içeren veya belirli durumlarda onları tehlikeli kılan diğer özelliklere sahip olabilecek tüm mallar da tehlikeli maddelere dâhildir.
Tehlikeli malların taşınması, taşınan malzemenin türüne ve kullanılan taşıma araçlarına göre formüle edilmiş çok ayrıntılı kural ve düzenlemelere tabidir. Taşıma “tipine” bağlı olarak çeşitli referans düzenlemelerini tanımlayabiliriz:
- ADR Tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınması
- RID Tehlikeli malların demiryolu ile taşınması
- IMDG Tehlikeli maddelerin deniz yoluyla taşınması
- IATA Tehlikeli malların hava yoluyla taşınması
- ADN Tehlikeli maddelerin iç su yollarında taşınması.
Sertifikasyon Süreci
Belgelendirme süreci aşağıdaki adımları içerir:
- Şirkete ilk ziyaret
- Teknik dosyanın incelenmesi
- Düşme testlerinin, içeriklerin üst üste bindirilmesinin, iklim odasında koşullandırmanın, sızdırmazlık ve titreşim testlerinin laboratuvar ortamında gerçekleştirilmesi
- Test raporunun yayınlanması
- Onayın verilmesi
Neden INSPECCO ile iletişime geçmelisiniz?
Onay prosedürlerinin tümü, sizin adınıza tarafımızca yönetilir.
Bunların yanı sıra; yangın testleri veya titreşim testleri gibi, taşınacak malın türüne veya ambalaj türüne göre tanımlanan başka test türleri de vardır.
Bahsi geçen testler ile tehlikeli madde taşıma amaçlı ambalajlarınızın uluslararası standartlara uygunluğunu belgelendirmiş olacaksınız.
Uygulanacak Ambalaj Testleri
Ambalajın tabi tutulması gereken (laboratuvar ortamında gerçekleştirilen) ana testler şunlardır:
- Düşme testi
- Aerostatik basınçta sızdırmazlık testi
- İç basınç testi (hidrostatik)
- İstifleme testi
TEHLİKELİ MAL TAŞIMACILIĞINDA AMBALAJLARIN UN İŞARETLEMESİ
Uluslararası Düzenlemelerin Tarihçesi
Tüm taşıma tipleri için (karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu ve iç-suyollarıyla taşıma) tehlikeli maddelerin sınıflandırılması ve risk tanımları Birleşmiş Milletler Tehlikeli Maddelerin Taşınması Uzmanlar Komitesi (TDG) tarafından yapılmaktadır.
Tehlikeli Malların Karayoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR), Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) himayesinde 30 Eylül 1957’de Cenevre’de imzalandı ve 29 Ocak 1968’de yürürlüğe girdi. En son güncellemesi 01.01.2021 tarihinde yayınlanan bu düzenleme, ülkemizde ise T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca 18.06.2022 tarihinde Resmi Gazetede Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik adıyla yayınlanmıştır. Bu anlaşma ile tehlikeli maddelerin uluslararası taşımacılığındaki operasyonların insan sağlığına ve çevreye zarar vermeyecek şekilde yapılandırılması taraflarca kabul edilmiştir.
1953 yılında Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA)’ya üye havayolları, her türlü madde ve malzemenin havayoluyla taşınması taleplerinin artması ve bunun neticesinde taşınan her şeyin kontrol altına alınamadığı takdirde öncelikle yolcuların, uçuş ekibinin, uçağın ve taşınan diğer malzemelerin emniyetini ciddi olarak etkileyebileceğini değerlendirerek; bunun sonucunda 1956 yılında her türlü malzeme, paketlenme ve taşınma şartları için ilk Tehlikeli Maddeler Düzenlemeleri (DGR)’yi yayınladı.
IATA tarafından 2024 yılı başında yayınlanan en son DGR güncellemesiyle; tehlikeli ürünlerin havayolu ile taşınması için sınıflandırılması, tanımlanması, paketlenmesi, ambalaj işaretleri ve etiketleri ile dokümantasyonu hususları detaylı olarak belirlenmiştir.
Demiryoluyla Uluslararası Taşımaya İlişkin Sözleşme (COTIF) 9 Mayıs 1980 tarihinde Bern’de imzalanmış olup bu sözleşmenin eki olan ve en son 01.01.2023 tarihinde güncellenen Tehlikeli Malların Demiryoluyla Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Düzenlemeler (RID) kapsamında ise; demiryoluyla uluslararası taşınması yasaklanmış tehlikeli malların belirlenmesi, malların sınıflandırılması, ambalajların ve tankların kullanımı, sevkiyat prosedürleri (gerekli belgeler ve bilgilerle birlikte, ambalajların ve taşıma araçlarının işaretlenmesi ve etiketlenmesi), ambalajların ve tankların üretimine, testine ve onayına ilişkin zorunluluklar, taşıma araçlarının kullanımı (yükleme, karışık yükleme ve boşaltma) gibi hususlar yer almaktadır.
1948’de Birleşmiş Milletler bünyesinde Cenevre’de kurulan Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO)’ya bağlı Deniz Güvenliği Komitesi (MSC) tarafından, denizyolunda tehlikeli yük taşımacılığında uygulanan kurallar, kodlar, yüklerin tanımlanması ve etiketlenmesi hususlarında farklı uygulamaları ortadan kaldırmak için ilk olarak 1965 yılında Denizyoluyla Tehlikeli Madde Taşımacılığı (IMDG) Kodlama düzenlemesi SOLAS konvansiyonuna göre yayınlamıştır.
Tehlikeli ve denizi kirletme riski olan maddelerin denizde taşıma yapan gemiler tarafından taşınması şartları, “Uluslararası Denizde Can Güvenliği Sözleşmesi (SOLAS)” ve “Uluslararası Gemilerden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Sözleşmesi (MARPOL)” ile düzenlenmektedir. SOLAS ve MARPOL’un ilgili bölümlerinde “Uluslararası Denizcilik Tehlikeli Maddeler Yönetmeliği” için gerekli düzenlemeler detaylı bir şekilde açıklanmış ve bu maddelerin deniz yoluyla taşınması konusunda kanun hükmünü almışlardır. 1 Ocak 2004 itibariyle IMDG Kodlama zorunlu hale getirilmiştir. Tehlikeli Maddeler 9 sınıfta tasnif edilerek işaretlenmektedir.
UN İŞARETLEMESİ NEDİR?
Yukarıda bahsi geçen düzenlemeler ile tehlikeli maddelerin emniyetle taşınabilmeleri için, özel paketler içinde bulunmaları gerekliliği ortaya konmuştur.
UN özelliğinde olan paketler, sadece tehlikeli madde taşımak için, çeşitli seviyelerdeki performans testlerine tabi tutularak, normal taşıma şartlarında içeriklerini kaybetmemek ve korumak üzere üretilmektedir. Bu paketlere uygulanacak testlerin seviyeleri, paketin içinde taşınacak maddenin riskine bağlı olup yapılan testler sonucunda paketin performansı belirlenmektedir. Bu şekilde özel olarak üretilmiş paketlere UN işaretlemesi yapılır ki böylelikle paketlerin tanımlanması kolayca sağlanmış olur.
Bazı paketler, UN işaretlemesi kriterlerine göre üretilmiş olmalarına rağmen, bahsi geçen testlere tabi olmaları gerekmediğinden, UN işaretlemesi uygulanmaz. (Mesela; UN 3373 olarak tanımlanan ve “Biyolojik Madde Kategorisi B” adı altında taşınan “teşhis numuneleri”, yalnızca teşhis veya araştırma amacıyla taşınan insan veya hayvan malzemeleridir ve bu gönderiler, paket talimatında belirtilen paket özelliklerine uyularak gönderiye sunulabilir. Buna rağmen bu paketler üzerinde UN işaretlemesi bulunmaz. Miktar cinsinden kısıtlamaya da tabi tutulmazlar.)
UN İŞARETİNDEKİ İFADELERİN ANLAMLARI
- BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SEMBOLÜ
Daire içindeki “UN” işareti, ambalajın Birleşmiş Milletler kriterlerine göre yetkili laboratuvarlarca test edildiğini ve onaylandığını gösterir.
- AMBALAJ TANIMLAMA KODLARI
Ambalaj tanımlama kodu 2 basamaklı ise; önceki basamak ambalajın tipini gösteren 1 ila 7 arasında bir sayı ile belirtilir:
1 – Variller/Kovalar, 2 – Fıçılar, 3 – Bidonlar, 4 – Kutular, 5 – Çantalar, 6 – Kompozit Ambalajlar, 7 – Basınçlı Kaplar.
Ardından bu sayının yanına ambalajın malzeme türünü gösteren bir harf eklenir:
A – Çelik, B – Alüminyum, C – Doğal Ahşap, D – Kontrplak, F – Yeniden Yapılandırılmış Ahşap, G – Sunta, H – Plastik, L – Tekstil, M – Kâğıt, N – Çelik veya Alüminyum dışındaki metal ve P – Cam, Porselen veya Taş Eşya anlamına gelir.
(Örneğin; 4D = Kontrplak Kutu, 1H = Plastik Kova demektir.)
Ambalaj tanımlama kodunda Ambalaj Kafası veya Malzeme Duvar Tipi için de özel gösterimler mevcuttur.
Variller İçin: 1 – Kapalı Başlıklı (Çıkartılamaz Başlıklı), 2 – Açık Başlıklı (Çıkarılabilir Başlıklı) demektir. (Örneğin; 1A1 = Çıkartılamaz Başlıklı Çelik Varil, 4GV = Sunta Kutu (Varyasyon II Ambalaj) anlamına gelir.)
Ayrıca, Çantalar için: 5M1 – Çok Duvarlı kâğıt çanta, 5M2 – Çok Duvarlı ve Suya Dayanıklı kâğıt çanta demektir.
Ambalaj tanımlama kodu sayı-harf-harf-sayı dizilişine sahipse burada baştaki 6 rakamı kompozit ambalaj tipini belirtir. Sonra gelen iki harften, birincisi iç kısmın malzemesini, ikinci harf ise dış kısmın malzemesini belirtir. En sondaki sayı ise ambalaj tipini gösterir. (Örneğin; 6HA1 = İçi Plastik, Dışı Çelik, Bidondan Oluşan Kompozit Ambalaj, 6DC4 = İçi Doğal Ahşap, Dışı Kontrplak, Kutudan Oluşan Kompozit Ambalaj anlamına gelir.)
- AMBALAJ GRUBU DÜZEY EŞDEĞERİ
Bu bölümde gösterilen X, Y veya Z harfi, paketin hangi paketleme grubunda test edildiğini gösterir.
X = Paketleme Grubu – I (En Yüksek Tehlike Derecesi)
Y = Paketleme Grubu – II (Orta Tehlike Derecesi)
Z = Paketleme Grubu – III (En Düşük Tehlike Derecesi)
Yönetmeliklere göre, bir ambalaj en yüksek tehlike derecesine göre test edilmişse, o ambalajın içine daha düşük tehlike içeren malzemelerin yerleştirilmesi uygun olabilir. Bu nedenle aşağıdakiler de doğrudur:
X = Paketleme Grubu I, II, III (En Yüksek, Orta ve Tehlike ve En Düşük Tehlike Dereceli)
Y = Paketleme Grubu II, III (Orta ve Tehlike ve En Düşük Tehlike Dereceli)
Z = Paketleme Grubu III (En Düşük Tehlike Dereceli)
- BRÜT KÜTLE VEYA ÖZGÜL AĞIRLIK
Bu bölüme Katı Maddeler için Brüt Kütle veya Sıvılar için Özgül Ağırlık yazılır.
Katı madde içermesi amaçlanan tekli veya kompozit ambalajlar veya tüm malzemelere yönelik kombine ambalajlar için buraya, (kilogram cinsinden) paketin doldurulduğundaki maksimum brüt kütlesi (yani ambalaj + içeriğin toplam kütlesi) yazılır.
Tekli veya kompozit ambalajlardaki sıvı tehlikeli maddeler için ise buraya, o ambalaj için izin verilen maksimum özgül ağırlığı yazılır. Özgül ağırlık, sıvının yoğunluğun suyun yoğunluğuna göre bir ifadesidir ve bir şeyin suda yüzüp yüzmeyeceğini tahmin etmeye yarar.
- HİDROSTATİK TEST BASINCI VEYA S
Katı maddeleri içermesi amaçlanan ambalajlar için buraya büyük “S” harfi yazılır.
Sıvı tehlikeli maddeler için ise, kabın test edildiği hidrostatik basıncı yazılır. Hidrostatik basınç, en yakın 10 kPa’a yuvarlanmalı ve kPa (kilopaskal) cinsinden belirtilmelidir.
- ÜRETİM YILI VE YERİ
Üretim Yılı kısmına üretim yılının son iki rakamını belirtmelidir. (Örneğin, 2016 için 16).
Üretim yeri kısmına ambalajın üretiminin yapıldığı ülkenin uluslararası sembolü yer almalıdır. Örneğin; Amerika Birleşik Devletleri’nde üretilen ambalajlar için işaret “USA” olarak gösterilecektir.
- ÜRETİCİNİN VEYA ONAY KURULUŞUNUN KİMLİĞİ
Ambalajın gerekli tüm testleri karşıladığını onaylayan tarafın kimliği işarete dâhil edilmelidir. Bu, üreticinin adı ve adresi, sembolü veya uyumluluğu onaylayan kuruluşun kodu şeklinde gösterilebilir. Sembol veya kodun kullanılması durumunda her ikisinin de kayıtlı olması gerekir.
Bazı UN işaretli ambalaj örnekleri:
