Yönetmelik Hakkında Ön Bilgi
Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (2016/426/AB) 05.05.2018 tarih ve 30412 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Gaz yakan cihazların ve donanımların, normal olarak kullanıldığı durumlarda insanların, evcil hayvanların ve eşyaların güvenliğini tehlikeye atmayacak şekilde piyasaya arz edilmesini ve hizmete alınmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
2016/426/AB yönetmeliği kapsamındaki ürünlerin üretimini yapan imalatçılar ve bunların yetkili temsilcileri, ithalatçıları veya dağıtıcıları yönetmelik şartlarına uygun hareket etmelidir. Bu çerçevede, ürünlerin tasarım, üretim, piyasaya arz ve hizmete alma aşamalarındaki sorumluluklar yönetmelikte tanımlanmıştır.
Yönetmelik kapsamına giren ürünlerin uygunluğu bir Onaylanmış Kuruluş tarafından belgelendirilmelidir. Bu belgeler piyasada CE belgesi olarak tanımlanmaktadır. Inspecco, CE belgesi düzenlemeye yetkili bir Onaylanmış Kuruluştur.
Onaylanmış Kuruluş tarafından yapılan uygunluk denetiminde; ürünlerin tüm bu gereklilikleri karşılayıp karşılamadığı ve Risk Analizinin Teknik Dosya’da yer alıp almadığı kontrol edilmektedir.
Risk Analizini Kim Yapar?
Gaz Yakan cihazın veya donanımın risklerini tespit etmek, bunları değerlendirmek imalatçının yükümlülüğündedir. İmalatçı, bu ürünlerin tasarım ve yapım aşamasına geçmeden önce risk değerlendirmesini dikkate almalı ve buna göre gerekli tedbirleri almalıdır.
Risk Analizi İçin Temel İlkeler
İmalatçı riskleri bertaraf etmek için en uygun çözümleri seçerken aşağıdaki ilkeleri sırasıyla uygulamalıdır:
- Riskleri mümkün olduğunca saf dışı tutma ve azaltma (Doğası gereği emniyetli tasarım ve yapım)
- Saf dışı bırakılması mümkün olmayan risklerle ilgili olarak gerekli koruma tedbirlerini alma
- Uygulanan koruma tedbirlerinin eksikliği sebebiyle kullanıcıların arta kalan risklerden haberdar edilmesi ve özel önlemlerin gerekip gerekmediğinin belirtilmesi
İmalatçı, cihazı tasarlarken, yaparken ve talimatları hazırlarken yalnızca cihazın kullanım amacını değil aynı zamanda makul ve öngörülebilir kullanımlarını da göz önünde bulundurmalıdır. Bunun için tüm cihazlarda:
- Montajı yapacak kişi için Montaj Talimatları yer almalıdır.
- Kullanıcı için Kullanma ve Bakım Talimatları yer almalıdır.
- Ambalajda yer alacak olan uygun Uyarı Notları bulunmalıdır.
Risk Analizinde Dikkate Alınacak Temel Hususlar Nelerdir?
Tasarım ve Yapım aşamasıyla ilgili olarak Risk Analizinde dikkat edilecek hususları şu şekilde özetleyebiliriz:
- Cihazın güvenliğini bozacak kararsızlık, şekil bozukluğu, kırılma ve aşınma oluşması
- Cihazın ilk çalışması veya kullanımı esnasında ortaya çıkan yoğuşma
- Dış nedenlerden kaynaklanan yangın durumunda patlama
- Cihazların gaz devresine su ve istenmeyen hava sızıntısı oluşması
- Yardımcı enerji kaynağındaki anormal dalgalanmalar, kesintiler veya bu enerjinin tekrar eski haline gelmesi durumunun oluşturacağı güvensiz durumlar
- Elektrik ve elektromanyetik kaynaklı tehlikeler
- Cihazların basınç altındaki tüm parçalarının maruz kaldıkları mekanik ve termal gerilmeler
- Regülatör gibi güvenlik, kontrol ve düzenleme ekipmanlarında meydana gelebilecek aksaklıklar
- Güvenlik ekipmanlarının kontrol ekipmanları tarafından devre dışı bırakılması
- Gaz sızıntı miktarının tehlikeli boyutta olması
- Yanmamış gazın cihaz içinde tehlike yaratacak şekilde birikmesi
- Cihazın kapalı mekânlarda veya odalarda kullanılması
- Karbonmonoksit veya diğer toksik gazları yakmak için tasarlanan cihazlarda insan ve hayvan sağlığına tehdit oluşturulması
- Cihazda ateşleme veya yeniden ateşlemenin düzgün olmaması
- Cihazlarda alev kararlılığının sağlanamaması
- Yanma ürünlerinin kabul sınırlarını aşması ve bunların kazara ortama yayılması
- Yanma ürünlerinin tahliyesi için cihaz bir bacaya bağlı olduğunda, anormal çekiş koşuları altında kapalı mekânlara veya odalara karbonmonoksit veya diğer maddelerin yayılması
- Cihazın tabanı veya diğer yüzeylerine yakın yerlerde aşırı ısınma olması
- Normal kullanım esnasında tutulacak veya temas edilecek düğme ve kolların ısınması
- İnsani tüketim amaçlı su ve gıdalara temas edebilecek bir cihazın yapımında, uygun olmayan malzemelerin ve parçaların kullanılması
Risk Analizinde Kullanılabilecek Metotlar Nelerdir?
Risk analizinde kullanılabilecek çeşitli metotlar bulunmaktadır. Bunlar;
- Nitel
- Nicel
olmak üzere iki kısımda incelenebilir.
Nitel Metotlar; riskleri yüksek, orta veya düşük gibi terimlerle tanımlayan metotlardır. En çok kullanılan metotlara şunlar örnek verilebilir:
- PHA (Preliminary Hazard Analysis) (= Ön Tehlike Analizi) Metodu (PRA (Preliminary Risk Analysis) (= Ön Risk Analizi) Metodu olarak da bilinir)
- HAZOP (Hazard and Operability Studies) (= Tehlike ve İşletilebilirlik Çalışması) Metodu
- What If? (= Olursa Ne Olur?) Metodu
- Fish Bone Cause-Consequence Analysis (= Balık Kılçığı Sebep-Sonuç Analizi) Metodu
- FTA (Fault Tree Analysis) (= Hata Ağacı Analizi) Metodu (ETA (Event Tree Analysis) (= Hata Ağacı Analizi) Metodu olarak da bilinir)
- HTA (Hierarchical Task Analysis) (= Hiyerarşik Görev Analizi) Metodu
Nicel Metotlar; riskleri sayısal hale getirerek inceleyen metotlardır. Olasılıklar, matematiksel ve mantıksal yöntemlerle proses takip edilerek hesaplanır. En çok kullanılan metotlara şunlar örnek verilebilir:
- Kinney Risk Analizi Metodu (Fine-Kinney veya Kinney-Wiruth Risk Analizi Metodu olarak da bilinir)
- FMEA (Failure Mode and Effects Analysis) (= Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi) Metodu
- L Tipi Matris Metodu
- X Tipi Matris Metodu
Örnek Uygulama Bir L Tipi Matris Metodu uygulaması aşağıda verilmiştir. Burada risk değeri şu formülle hesaplanmaktadır:
Risk = Olasılık x Şiddet
OLASILIK | DERECELENDİRME | PUANLAMA |
ÇOK KÜÇÜK | Hemen hemen hiç | 1 |
KÜÇÜK | Çok az ( yılda bir kez ), sadece anormal durumlarda | 2 |
ORTA | Az ( yılda bir kaç kez ) | 3 |
YÜKSEK | Sıklıkla ( ayda bir ) | 4 |
ÇOK YÜKSEK | Çok sıklıkla ( haftada bir, her gün ), normal çalışma şartlarında | 5 |
ŞİDDET | DERECELENDİRME | PUANLAMA |
ÇOK HAFİF | İş saati kaybı yok, hemen giderilebilen, ilk yardım gerektiren | 1 |
HAFİF | İş günü kaybı yok, , kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi | 2 |
ORTA | Hafif yaralanma, yatarak tedavi/yaralanma | 3 |
CİDDİ | Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı | 4 |
ÇOK CİDDİ | Ölüm, sürekli iş göremezlik | 5 |
Tablo 3- Risk Puanı Belirleme Tablosu
SONUÇ | AKSİYON |
Katlanılamaz Riskler (25) | Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen riski düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir. |
Önemli Riskler (15, 16, 20) | Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devam etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. |
Orta Düzeydeki Riskler (8, 9, 10, 12) | Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk azaltma önlemleri zaman alabilir. |
Katlanılabilir Riskler (2, 3, 4, 5, 6) | Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. |
Önemsiz Riskler (1) | Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir. |
İlk olarak; doğalgaz yakan cihaz veya ekipmanı için mevcut olan veya ortaya çıkması muhtemel olan riskler tespit edilmelidir. Daha sonra, Tablo-1 ve Tablo-2’ye göre riskin gerçekleşme ihtimali ve riskin şiddeti tahmin edilerek tablolarda verilen puan değerleri tespit edilir. Bu iki değerin çarpımı ile de tespit edilen riskler için bir risk değeri hesaplanır. Tablo-3’te bu işlemin sonuçları görülmektedir. Tablo-4’te ise bu risk puanlarının değerlendirmesi yer almaktadır. Çıkan sonuca göre alınacak aksiyona bu şekilde karar verilmektedir.
Yukarıda bahsedilen adımlar mevcut olan veya ortaya çıkması muhtemel olan her bir risk için ayrı ayrı gerçekleştirilmelidir. Daha önce de değinildiği gibi öncelikli olarak tespit edilen riskleri bertaraf etme ya da şiddetini veya olasılığını azaltmak için tedbirler alınmalıdır. Bu mümkün olmazsa alınabilecek gerekli tüm koruma tedbirleri alınmalıdır. Bu da mümkün olmazsa; kullanma kılavuzu ve/veya uyarı işaretleri ile uygulanan koruma tedbirlerinin eksikliği sebebiyle kullanıcıların arta kalan risklerden haberdar edilmesi ve özel önlemlerin gerekip gerekmediği açıkça belirtilmelidir.
No comment