2006/42/AT Makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamında hazırlanan teknik dosyaların en önemli parçasından biri de Risk Analizidir. Risk analizi makine için uygulanabilir olan her durum için tasarım aşamasında yapılmalıdır. Bu şekilde imalatçı makinesi için tehlikeleri ve buna bağlı riskleri değerlendirdiğini, gerekli önlemleri aldığını tanımlayabilecektir. Bu yazımızda makineler için yapılacak risk analizinin temelleri hakkında bilgi vereceğiz.
Makineler için risk değerlendirmesi amacıyla EN 12100 standardı en geçerli kaynaktır. EN 12100 standardı, makinenin kullanım amacına bağlı olarak güvenli tasarım için uygulanacak yöntemleri tanımlarken, makinedeki genel tehlikeler ve bunların bertaraf edilmesi için yapılacak risk değerlendirme çalışması için kapsamlı bir rehber oluşturmaktadır.
EN ISO 12100 rehberliğinde Risk Değerlendirmesi bir dizi mantıksal aşamadan oluşmaktadır. Bunun şematik gösterimi aşağıda verilmiştir.

EN 12100 standardına göre yapılacak Risk Değerlendirmesi için aşamaları aşağıda inceleyelim.
- Makinenin Fonksiyonlarının / Sınırlarının Belirlenmesi
Risk değerlendirmesi makina ömrünün bütün aşamalarını hesaba katarak, makinaların sınırlarının belirlenmesiyle başlar. Bu tespit, bütünleşik bir yapıdaki makina veya bir dizi makinanın özellik ve performansları ile insanlarla, çevreyle ve mamullerle ilgili makinaların sınırlarına göre belirlenmesi gerektiği anlamına gelir. Bunlar şu şekilde olabilir;
- Kullanıcılar için farklı makina çalıştırma modları ve farklı müdahale prosedürleri,
- Cinsiyet, yaş, en çok kullandığı el veya sınırlayıcı fiziksel özelliklerine (görme veya işitme engeli, boy, dayanıklılık vs.) göre belirlenen kişiler tarafından makinaların (örneğin, sanayi, sanayi dışı ve konutlarda) kullanılması,
- Kullanıcıların eğitim seviyeleri ve deneyimi,
- Diğer kişilerin makinalarla ilgili tehlikelere maruz kalması,
- Hesaba katılacak yer sınırlamalarıyla ilgili hususlar (Hareket alanı, operatör-makina arayüzü gibi insan etkilenmesi, makina-güç kaynağı arayüzü),
- Makina ve/veya makinanın bileşenlerinden bazılarının ömür sınırı,
- Bakım, temizlik, servis aralıkları, çevre şartları
- İşleme tabi tutulacak malzemenin/malzemelerin özellikleri,
- Tehlikelerin Belirlenmesi
Makinanın sınırları belirlendikten sonra, makinanın ömür döngüsü içindeki tüm aşamaların gerçekleşmesi esnasında, tahmin edilebilen tehlikelerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu aşamalar genel hatlarıyla aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- Nakliye, montaj ve kurulum
- İşletmeye alma
- Ayarlama
- Normal işletim
- Bakım, temizlik
- Devre dışı bırakma, sökme, imha etme
Makine imalatçısı yukarıdaki aşamaların tamamı için aşağıdaki tehlikeleri göz önüne almalıdır.
- Mekanik tehlikeler
- Elektriksel tehlikeler
- Pnömatik ve hidrolik tehlikeler
- Ergonomik tehlikeler
- Isıdan kaynaklı tehlikeler
- Gürültüden kaynaklanan tehlikeler
- Titreşimden kaynaklanan tehlikeler
- Radyasyondan kaynaklanan tehlikeler
- Malzemeden ve kalıcı maddelerden kaynaklanan tehlikeler
- Kayma, takılma veya düşmeden kaynaklanan tehlikeler
- Makinenin kullanıldığı ortamı ile ilgili tehlikeler
- Risk Tahmini
Tehlikeler belirlendikten sonra göz önünde bulunan her tehlikeli durum için bir risk tahmini yürütülmelidir.
Tespit edilmiş riskler aşağıdaki gibi örneklendirilebilir;
- Risk Değerlendirmesi
Risklerin tahmini için çeşitli gereçler, örn. tablolar, risk grafikleri, numerik yöntemler vs. vardır. INSPECCO olarak makinelerde risk değerlendirmesi için kullandığımız yöntem Hazard Rating Number (HRN) yöntemidir. HRN ile riskin derecesi aşağıdaki parametrelere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.
- Meydana gelme olasılığı (OL)
- Maruz kalma sıklığı (MKS)
- Muhtemel zararın derecesi (MZD)
- Riskten etkilenen kişi sayısı (KS)
Risk değerlendirmesi sonucunda ortaya çıkan sayısal ifadelere karşılık gelen risk dereceleri aşağıda açıklanmıştır.
- Riskin Azaltılması
Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra risk değerine göre gerekli ise risk azaltma için çeşitli adımlar takip edilmelidir. Bu adımlar öncelik sırasına göre aşağıdaki gibidir;
- Fiziksel Kapaklar: Sabit muhafazalar, siviçli muhafazalar, kendiliğinden kilitlenebilen muhafazalar vb.
- Koruma Otomasyon Ekipmanları: Işık bariyerleri, alan tarayıcılar, emniyet paspasları, çift ile kontrol sistemleri, bas çalıştır kontroller, emniyet PLC’ leri vb.
- Kişisel Koruyucu Ekipmanlar: Gözlük, kulaklık, baret, eldiven vb. kullanılması.
- Talimatlar ve Yasaklamalar: Kullanma kılavuzu ile makineyle ilgili talimatların verilmesi, yasaklanmış uygulamaların belirtilmesi.
Fiziksel Kapaklar |
Koruyucu Muhafazalar |
Kişisel Koruyucu Donanımlar
|
Talimatlar ve Uyarılar
|
Yukarıda belirtilen koruma yöntemlerinde öncelik, makine üzerinde fiziksel veya otomasyon değişiklikleri yapılarak riskli bölge ile temas ihtimalini en aza indirmektir. Yüksek riskli olarak tespit edilen yerlerde talimatlarla yapılan uyarılar, kişisel koruyucu ekipman kullanılması ya da personele verilen eğitimler tek başlarına yeterli risk azaltma yöntemleri değillerdir.
Alınan önlemler neticesinde risk seviyesinin güvenli seviyeye ulaşmaması halinde, mevcut risk tekrar değerlendirilmeli ve ilave tedbirler güvenli seviyeye ulaşılmalıdır. Riskin tamamen ortadan kaldırılması her zaman mümkün olmaz. Tekniğin ve teknolojinin elverdiği ölçüde riski azaltmak ve arta kalan riskler için uyarılar yapılması esastır.
Makine ve tesislerinizin risk değerlendirmesini yapmak için bize başvurabilirsiniz.
No comment